Σήμερα περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι στον κόσμο επηρεάζονται από ζητήματα προσβασιμότητας, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, είτε επειδή παρουσιάζουν μειωμένη κινητικότητα οι ίδιοι είτε ένα μέλος του στενού οικογενειακού τους περιβάλλον.

Η προσβασιμότητα αποτελεί βασική προϋπόθεση για να είναι σε θέση τα άτομα με αναπηρίες να ζουν, να κινούνται και να αναπτύσσονται ανεξάρτητα και να συμμετέχουν πλήρως και ισότιμα στην κοινωνία. Χωρίς πρόσβαση στο φυσικό περιβάλλον, στις μεταφορές, στις πληροφορίες και επικοινωνίες, περιλαμβανομένων των τεχνολογιών και των συστημάτων πληροφορικής, καθώς και σε άλλες υπηρεσίες που είναι ανοικτές ή παρέχονται στο κοινό, τα άτομα με αναπηρίες δεν θα έχουν ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στις αντίστοιχες κοινωνίες τους.

Η ενεργειακή απόδοση και η χρήση φιλικών προς το περιβάλλον δομικών υλικών είναι σημαντικές δράσεις και προσβλέπουν στη δημιουργία βιώσιμων κτηρίων. Εξίσου όμως σημαντικός παράγοντας είναι και σωστός σχεδιασμός έτσι ώστε τα κτήρια να μπορούν να είναι προσβάσιμα  από όλους και όλοι οι πολίτες να έχουν ελεύθερη πρόσβαση και διακίνηση.

Η δημιουργία ενός σωστού δομημένου περιβάλλοντος που είναι ασφαλές, υγιές και συμβάλλει σε ένα βιώσιμο κόσμο, αποτελεί έναν από τους 17 στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξής που έχουν τεθεί  για το 2030. Η προσβασιμότητα θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη σε κάθε στάδιο του κύκλου ζωής ενός κτηρίου. Ένα σωστά σχεδιασμένο κτήριο θα πρέπει να παρέχει σε όλους στους χρήστες του καθολική  προσβασιμότητα  και χρηστικότητα. Η καθολικότητα είναι το κλειδί της επιτυχίας αφού ο σωστός σχεδιασμός θα διευκολύνει την προσβασιμότητα σε όλους χωρίς να αποτελεί εμπόδιο για κανένα.

Το Διεθνές πρότυπο  ISO 21542:2011 Building construction — Accessibility and usability of the Build Εnvironment καθορίζει μια σειρά απαιτήσεων και συστάσεων για τον σχεδιασμό που θα πρέπει να ακολουθείται στον κατασκευαστικό τομέα αναφορικά με τη διαχείριση της προσβασιμότητας στα κτίρια. Οι απαιτήσεις αυτές αφορούν τις κατασκευαστικές πτυχές της πρόσβασης στα κτήρια, της κυκλοφορίας εντός των κτηρίων, τις εξόδους από τα κτήρια κατά τη συνήθη πορεία των γεγονότων και της εκκένωσης σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Επιπρόσθετα, στο  εν λόγω πρότυπο περιλαμβάνονται διατάξεις σχετικά με τα χαρακτηριστικά του εξωτερικού περιβάλλοντος που αφορούν άμεσα την πρόσβαση στο κτήριο καθώς και τη διακίνηση εντός του εσωτερικού χώρου του κτηρίου.

Παράλληλα με το Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Τυποποίησης (CEN) έχει θέσει στις προτεραιότητες του την ανάπτυξη προτύπων σχετικά με το επίκαιρο θέμα της Προσβασιμότητας. Για το λόγο αυτό έχει δημιουργήσει την Ευρωπαϊκή Τεχνική Επιτροπή Τυποποίησης CEN/CLC/JTC 11 Accessibility in the built environment η οποία αναμένεται να προχωρήσει στη δημοσίευση του πρώτου Ευρωπαϊκού προτύπου στις αρχές του 2021 με τίτλο prEn 17210: Accessibility and usability of the built environment - Functional requirements.

Το πρότυπο παρέχει κατευθυντήριες οδηγίες για ένα προσβάσιμο δομημένο περιβάλλον, ακολουθώντας τις αρχές σχεδιασμού για όλους (universal design) που θα διευκολύνουν τη δίκαιη και ασφαλή χρήση από ένα ευρύ φάσμα χρηστών, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρίες. Αυτές οι λειτουργικές απαιτήσεις και συστάσεις προσβασιμότητας και χρηστικότητας σχετίζονται με το σχεδιασμό, την κατασκευή, την ανακαίνιση καθώς και τη συντήρηση δομημένων περιβαλλόντων, συμπεριλαμβανομένων των υπαίθριων και αστικών περιοχών.

Επίσης, η Επιτροπή βρίσκεται στη διαδικασία εκπόνησης δυο επιπλέον βοηθητικών εγγράφων, του prCEN/TR 17621 Accessibility and usability of the built environment - Technical performance criteria and specifications και του prCEN/TR 17622 Accessibility and usability of the built environment - Conformity assessment.

Πρόσβαση παντού! Αυτός θα πρέπει να  είναι ο στόχος για τον κάθε μελετητή. Ένας μελετητής θα πρέπει  να εξετάσει τις απαιτήσεις για προσβασιμότητα στα πρώτα στάδια σχεδιασμού του κτηρίου. Με τον τρόπο αυτό, το κόστος παροχής μέτρων προσβασιμότητας και χρηστικότητας θα είναι ελάχιστο και θα βελτιώνει σημαντικά τη βιωσιμότητά του. Σε πολλές περιπτώσεις, σχεδιάζοντας ένα κτήριο προσβάσιμο από την αρχή ίσως να μην αυξήσει καθόλου το συνολικό κόστος της κατασκευής του ή μόνο ελάχιστα σε ορισμένες περιπτώσεις. Η διακίνηση και ο προσανατολισμός σε κτήρια και άλλους χώρους ανοικτούς προς το κοινό, μπορεί να είναι πρόκληση για άτομα με αναπηρίες εάν δεν υπάρχουν οι κατάλληλες σημάνσεις, προσβάσιμες πληροφορίες και υπηρεσίες επικοινωνίας και υποστήριξης.

Η υιοθέτηση, εφαρμογή και προώθηση Ευρωπαϊκών και Διεθνών προτύπων στην Κύπρο, πραγματοποιείται μέσω του Κυπριακού Οργανισμού Τυποποίησης (CYS),ο οποίος είναι ο εθνικός φορέας για την Τυποποίηση. Oι ενδιαφερόμενοι μπορούν να προμηθευτούν τα πρότυπα από το Κέντρο Πληροφόρησης & Εξυπηρέτησης (ΚΕΠΕ) του CYS.

*Η κα. Άννα Διονυσίου είναι Πολιτικός Μηχανικός και εργάζεται ως Λειτουργός Τυποποίησης στον Κυπριακό Οργανισμού Τυποποίησης.(CYS)